خواص عرق پونه
عرق پونه از گیاه پونه (Mentha pulegium) به دست می‌آید. پونه کوهی نوعی گیاه گل‌دار است که به خانواده lamiaceae یا نعناع تعلق دارد. این گیاه، اغلب با نام‌هایی مانند پونه اروپایی، پودنه، نعنای اسکوایی، گیاه حشره و علف شیرین نیز شناخته می‌شود. گیاه پونه کوهی بومی اروپا، بخش‌هایی از آسیا، و خاورمیانه است. این گیاه بعدها به آفریقا و استرالیا و نیوزیلند هم وارد شده است.
پونه آمریکایی (Hedeima pulegioldes) و پونه اروپایی (Mentha puleguim) از دیگر انواع گیاه پونه به شمار می‌روند. این دو گونه از گیاهان خزنده بوده و گل‌هایی کوچک و بنفش و در عین حال، برگ‌هایی به رنگ سبز متمایل به خاکستری دارند. برگ‌های پونه از عطر و بویی همانند نعناع برخوردارند.
به طور معمول، این گیاه دراغلب نقاط کالیفرنیا رشد نمی‌کند؛ با این حال، گاهی مشاهده شده است که در تپه‌های سیرا (Sierra)، دره مرکزی و بیشتر نواحی ساحلی مرز مکزیک تا اورگون هم می‌روید. محل رویش گیاه پونه در زمین‌های مرطوب ، خاک‌های سیلابی موسمی و در عمق دره‌هایی با ارتفاع کم تر از 500 متر است.
رومیان باستان در کنار سایر گیاهان خوراکی همچون آویشن، گشنیز و انجدان از پونه کوهی هم به عنوان چاشنی مناسبی برای غذاهای خود بهره می‌بردند. تا قرون وسطی، گیاه پونه همچنان به عنوان چاشنی و طعم‌دهنده شراب و پودینگ مصرف می‌شد؛ با این حال، به تدریج مزایای دارویی و درمانی این گیاه نیز شناخته شد. به این ترتیب، پونه کوهی علاوه بر کاربردهای خوراکی در موارد پزشکی نیز مورد استفاده قرار گرفت. پونه نوعی داروی سنتی است. کمک به تحریک و تسهیل قاعدگی و سقط جنین از جمله ویژگی های پونه کوهی به حساب می‌آید. در عین حال، این گیاه و عصاره‌های به دست آمده از آن، حاوی ماده‌ای سمی هستند. این ماده برای کبد بسیار زیان آور است. به اندازه ای که مصرف بیش از حد آن موجب مرگ می‌شود.
خواص عرق پونه برای سلامتی
از دیرباز، خواص عرق پونه کوهی شناخته شده بوده است. کمک به درمان سرماخوردگی، بهبود مشکلات تنفسی، بهبود عملکرد اندام‌هایی نظیر کیسه صفرا و کبد، برطرف کردن نفخ شکم و تسکین دل درد از اصلی ترین خواص عرق پونه کوهی به شمار می‌روند. گیاه پونه حاوی ماده موثری است که برای تحریک سقط جنین یا شروع قاعدگی به کار می‌رود.
1. خواص عرق پونه در درمان سرماخوردگی و آنفولانزا
بخش زیادی از خواص عرق پونه به واسطه منتول فراوانی است که در آن وجود دارد. پونه و فرآورده‌های آن، قرن‌ها به خاطر قابلیت خلط آوری و تسکین‌دهندگی مورد استفاده قرار گرفته‌اند. به همین دلیل است که برای رفع علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا از این گیاه استفاده می‌شود. خواص عرق پونه در نرم کردن پوشش مخاطی دستگاه تنفس باعث می‌شود که به منظور تسهیل تنفس و رفع گرفتگی سیستم تنفسی و ریه‌ها از آن کمک گرفته شود.
حتما بخوانید درمان سرماخوردگی و احتقان با عرق زیره
2. خواص عرق پونه برای بهبود وضعیت دستگاه گوارش و دل درد
گیاه پونه به عنوان یک داروی ضد اسپاسم عمل می‌کند و موجب کاهش یا رفع گرفتگی عضلات شکمی می‌شود. به همین دلیل، سالیان طولانی است که از همین خواص عرق پونه برای بهبود سلامت دستگاه گوارش و درمان مشکلات متداول آن استفاده می‌شود. نوشیدن مقادیر اندکی عرق پونه به برطرف شدن نفخ یا دل درد کمک می‌کند. بسیاری باور دارند که مصرف مقادیر بسیار کم پونه و عرق آن در تقویت عملکرد کبد و تولید صفرا هم تأثیرگذار است. بنابراین، بهبود عملکرد دستگاه گوارش، تقویت کبد و کیسه صفرا و همچنین، برطرف کردن نفخ معده و روده را هم می‌توان در زمره خواص عرق پونه کوهی برشمرد.
بیشتر بخوانید درمان مشکلات گوارشی با عرق بومادران
3. خواص روغن پونه در تسکین و بهبود دردهای عضلانی و مفاصل
روغن پونه از خاصیت گرم کنندگی و بیحس کنندگی برخوردار است؛ به طوریکه مصرف آن در خلال ماساژهای درمانی می‌تواند در تسکین دردهای عضلانی و مفاصل موثر باشد. خواص عرق پونه و قابلیت آن در پاکسازی بدن و دفع اسید اوریک موجب می‌شود، گزینه مناسبی در درمان روماتیسم و آرتروز باشد.
4. خواص عرق پونه در بهبود شرایط دستگاه عصبی
از زمان های دور، بسیاری جوامع از خواص عرق پونه در مقابله با تشنج، آرام کردن اعصاب و برطرف کردن مشکلات بی‌خوابی استفاده می‌کرده اند. با این حال، اثبات این خواص عرق پونه کوهی نیازمند شواهد علمی مستحکم و مطالعات بیش تر است.
5. خواص عرق پونه در بهبود روند قاعدگی
از عمده‌ترین و شناخته‌شده ترین خواص عرق پونه می‌توان به توانایی آن در تحریک روند قاعدگی اشاره کرد. این خواص عرق پونه کوهی، مدت‌ها است که در منظم کردن قاعدگی مورد استفاده قرار میگیرد. بسیاری از بانوان از اختلال در روند قاعدگی یا متوقف شدن پی در پی آن رنج می‌برند. البته، با توجه به وجود راه‌کارهای علمی‌تر و معتبرتر، اغلب متخصصان استفاده از این گیاه را برای اهداف یاد شده توصیه نمی‌کنند.
حتما بخوانید کاهش دردهای قاعدگی با عرق بابونه
مصارف سنتی و خواص عرق پونه کوهی
خواص عرق پونه کوهی قرن‌ها است که شناخته شده است. بسیاری از افراد از این گیاه به عنوان دارویی سنتی استفاده می‌کنند. از جمله مهم ترین خواص عرق پونه کوهی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضد عفونی کنندگی
- ضد انقباض
- ضد تشنج
- بر طرف کردن نفخ و سوء هاضمه
- تحریک قاعدگی
- تسکین دهندگی دردها
- ضد اسپاسم عضلانی
- ضد نفخ
- بالا بردن میزان تعریق
- تهوع
با توجه به خواص عرق پونه کوهی و تأثیر آن در تحریک قاعدگی لازم است بانوان باردار اکیدا از خوردن آن خودداری کنند. این امر ممکن است سقط جنین را به دنبال داشته باشد.
در گذشته از دمنوش پونه برای درمان تب، سردرد، عفونت‌های ثانویه تنفسی، اختلالات گوارشی، مشکلات قاعدگی و سایر بیماری‌ها استفاده می‌شد. از دیگر خواص عرق پونه می‌توان به از بین بردن انگل‌ها و درمان کرم روده اشاره کرد.
دم کرده پونه کوهی داروی خوبی برای رفع خارش و مور مور شدن و برطرف کردن التهابات پوستی نظیر اگزما به حساب می‌آید. از دیگر خواص عرق پونه کوهی می‌توان توانایی آن در بهبود مشکلات رماتیسمی و نقرس را نام برد.
از طرف دیگر، دمنوش پونه کوهی نیز برای تسکین سرماخوردگی، سرفه، سوء هاضمه، مشکلات کبدی و کلیوی مورد استفاده قرار میگیرد.
در مجموع، از عمده ترین خواص عرق پونه کوهی می‌توان کمک به درمان آنفولانزا، برطرف کردن انقباضات شکمی، تحریک تعریق و درمان بیماری‌هایی از قبیل آبله و سل را نام برد.
خواص عرق پونه در طب آیورودا (طب سنتی هندی)
توانایی پونه کوهی در از بین بردن شپش:
برای این منظور، کافی است در حدود 30 گرم عصاره روغنی پونه کوهی را با اندکی آب ترکیب کنید. سپس، روزانه 2 تا 3 بار موضع مورد نظر را با این ترکیب شستشو دهید.
حتما بخوانید درمان شپش با سرکه و نمک
توانایی پونه کوهی در درمان آبله:
ابتدا لازم است دم کرده گیاه پونه کوهی را تهیه کنید. سپس، 3 تا 4 قاشق غذاخوری از این دمنوش را 4 بار در روز نوش جان کنید.
توانایی پونه کوهی در درمان روماتیسم:
ماساژ دادن مفاصل با عصاره روغنی پونه کوهی به تسکین و درمان دردهای روماتیسمی کمک می‌کند.
پونه کوهی ماده موثر در سقط جنین:
برای تحریک قاعدگی و سقط جنین، لازم است دم کرده گیاه پونه کوهی را تهیه کنید. سپس، 2 تا 4 قاشق غذاخوری از این دمنوش را دو بار در روز میل کنید.
توانایی پونه کوهی در افزایش خونریزی ناشی از قاعدگی:
برای این منظور، کافی است دمنوش این گیاه را درست کرده و 2 تا 4 قاشق غذاخوری از این مایع را به طور منظم به مدت 10 تا 15 روز نوش جان کنید.
توانایی پونه کوهی در برطرف کردن مشکلات ناشی از ارتفاع زدگی:
برای این منظور، کافی است روزانه یک بار، جوشانده رقیق برگ خشک پونه را نوش جان کنید
توانایی پونه کوهی در درمان تنگی نفس:
چند برگ وارنگ بو و زوفا و پونه کوهی را به مقدار مساوی با هم ترکیب کرده و جوشانده آن را آماده کنید. سپس، روزانه یک فنجان از این دمنوش را نوش جان کنید.
سایر مصارف گیاه پونه
اسانسی که از گیاه پونه استخراج می‌شود در تولید صابون و مواد شوینده الیاف و پوشاک نیز کاربرد دارد.
گیاه پونه در ارتفاع پایین می‌روید از این رو و به عنوان پوشش مناسبی برای زمین به حساب می‌آید. پراکندگی این گیاه در زمستان کم‌تر از سایر فصل‌ها بوده و اغلب، مورد هجوم گیاهان وحشی و علف‌های خودرو قرار میگیرد.
پونه کوهی تازه یا خشک شده حاوی موادی است که به فراری دادن کک، مورچه و بید کمک می‌کند. لازم است بدانید، موش‌ها هم از بوی نعناع و پونه تنفر دارند و از آن دوری می‌کنند.
بنابراین، برای دور نگاه داشتن جوندگان و حشرات موذی از غلات و محیط زندگی خود می‌توانید گیاه پونه تازه یا خشک شده را در گوشه و کنار منزل و در انبار نگه داری غلات و حبوبات پخش و جاگذاری کنید. به منظور دور نگه داشتن حشرات موذی در فصل تابستان، کافی است پوست خود را به اسانس این گیاه آغشته کنید.
پونه کوهی در ترکیبات بسیاری از ادویه جات و در ساخت اغلب عطرها هم مورد استفاده قرار میگیرد.
موارد احتیاط
مصرف پونه و کلیه مشتقات آن اعم از دمنوش، عرق و عصاره روغنی برای زنان باردار و مادران شیرده اکیدا ممنوع است. این گیاه حاوی موادی است که موجب انقباضات رحمی شده و جریان قاعدگی و ریسک سقط جنین را به شدت افزایش می‌دهد.
مصرف پونه و کلیه مشتقات آن اعم از عرق، دمنوش و عصاره روغنی برای افراد مبتلا به بیماری صرع، تشنج و بیماری‌های کبدی و کلیوی اکیدا ممنوع است. گیاه پونه حاوی موادی است که می‌تواند بیماری‌های یاد شده و علائم ناشی از آن را وخیم‌تر کند.
گیاه پونه حاوی موادی است که بر سیستم عصبی تاثیر گذار هستند. مصرف بی رویه این گیاه و فرآورده‌های آن ممکن است منجر به ایجاد برخی صدمات مغزی شود. مصرف مقادیر بالای عرق پونه و مشتقات آن ممکن است موجب اختلال در عملکرد برخی اندام‌های مهم بدن شده و در نهایت، ممکن است منجر به مرگ شود.
خواص عرق پونه و گیاه آن از طریق شیر مادر قابل انتقال است. به این ترتیب، ممکن است این مواد به بدن نوزاد منتقل شده و مشکلاتی اساسی را برای او ایجاد کنند. بنابراین، باز هم تأکید می‌شود که مادران شیرده به هیچ عنوان نباید از این گیاه و فرآورده‌های آن استفاده کنند.
عوارض جانبی شدید و قابل توجهی را به عصاره گیاه پونه کوهی نسبت داده‌اند که از آن میان می توان به دل‌درد، تهوع، استفراغ، مشکلات بلع، تب، لرز، اسپاسم عضلانی، اختلال در عملکرد برخی اندام‌های بدن، افزایش ضربان قلب، تغییرات نامنظم فشار خون و بیهوشی اشاره کرد. انقباض عضلات شکمی، تب، تهوع، گیجی، هذیان، توهم شنیداری و دیداری از دیگر عوارض جانبی مصرف پونه به شمار می‌روند.
عطر و بوی برگ‌های پونه کوهی از خواص ضد عفونی کنندگی برخوردار است. با این حال، مصرف مداوم این گیاه و استفاده از مقادیر بالای پونه و رایحه آن هم می‌تواند در ایجاد مسمومیت موثر باشد.
مطلب مرتبط خواص انواع عرقیات گیاهی