خواص عرق گزنه

از گذشته‌های دور تا کنون، گیاه گزنه (Urtica dioica) به عنوان یکی از داروهای گیاهی اساسی و مهم در درمان بسیاری از بیماری‌ها کاربرد داشته است. مصریان باستان از این گیاه برای درمان آرتروز و کمردرد استفاده می‌کردند. این در حالی است که سربازان رومی گزنه را به بدن خود می‌مالیدند تا گرم بمانند.

نام علمی گزنه (Urtica dioica) است. این نام از کلمه لاتین uro به معنی «سوزاندن» گرفته شده است. دلیل این امر هم آن است که تماس با برگ‌های گزنه، احساسی مشابه با سوزش را ایجاد می‌کند. برگ‌های این گیاه دارای ساختاری شبیه مو است. همان طور که گفته شد، تماس با این برگ‌ها موجب سوزش، خارش، قرمزی و تورم می‌شود.

گیاه خشک شده، فریز شده یا پخته شده گزنه به سادگی می‌تواند به عنوان مکملی سالم و بی‌خطر مورد استفاده قرار بگیرد. عرق گزنه هم از مزایای خاص این گیاه برخوردار است. مطالعات متعدد مزایای درمانی این گیاه و خواص عرق گزنه را تأئید می‌کنند.

فواید عرق گزنه

از عمده‌ترین خواص عرق گزنه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. خواص عرق گزنه در تأمین ویتامین‌ها و مواد مغذی

گیاه گزنه حاوی مواد مغذی فراوانی است. ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در گیاه و عرق گزنه عبارتند از:

• ویتامین‌ها: گیاه گزنه حاوی ویتامین A,C,K و نیز چندین نوع ویتامین B است.
• مواد معدنی: کلسیم، آهن، منیزیم، فسفر، پتاسیم و سدیم از ترکیبات اصلی گزنه به شمار می‌روند
• چربی‌ها: اسیدهای چرب موجود در گزنه عبارتند از: اسید لینولئیک، اسید لینولنیک، اسید پالمیتیک، اسید استاریک و اسید اولئیک
• اسیدهای آمینه: این گیاه حاوی کلیه انواع اسیدهای آمینه ضروری است.
• پلی فنل‌ها: کائمفرول، کوئرستین، اسید کافئیک، کومارین و دیگر فلاونوئیدها بخشی از این گیاه را تشکیل می‌دهند.
• رنگدانه‌ها: بتاکاروتن، لوتئین، لوتئواکسانتین و سایر کاروتنوئیدها از رنگدانه‌های موجود دراین گیاه به شمار می‌روند.

بسیاری از مواد بالا از خواص آنتی اکسیدانی برخوردار هستند. از عمده‌ترین خواص عرق گزنه می‌توان به تأمین بخش قابل توجهی از آنتی اکسیدان‌های ضروری برای بدن اشاره کرد. آنتی اکسیدان‌ها در اصل، مولکول‌هایی هستند که از سلول‌های بدن در برابر تأثیرات مخرب رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند. بروز سالخوردگی زود هنگام، سرطان و بسیاری از بیماری‌های دیگر به رادیکال‌های آزاد و اثرات آن ها بر بدن نسبت داده می‌شوند.

در مجموع می‌توان گفت، گیاه گزنه و مشتقات آن حاوی انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب، اسیدهای آمینه، پلی فنل ها و رنگدانه‌هایی هستند که پس از وارد شدن به بدن به صورت آنتی اکسیدان عمل می‌کنند.

2. خواص عرق گزنه در کاهش التهاب

وجود التهاب در بدن نشانه عفونت است. به طور معمول، التهابات مزمن، آسیب‌های عمده‌ای به بدن وارد می‌کنند. به همین دلیل، بدن انسان پیوسته به دنبال راهی است تا بتواند التهاب‌های کوچک و بزرگ خود را درمان کند. خواص عرق گزنه و ترکیبات موجود در آن به بدن کمک می‌کنند تا بتواند این التهاب‌ها را کاهش دهد.

مطالعات انجام شده در زمینه مزایای این گیاه نشان داده اند، استفاده از گزنه و فرآورده‌های آن می‌تواند در تولید هورمون‌های موثر در ایجاد التهاب اختلال ایجاد کند. به این ترتیب، کمک به درمان و کاهش التهاب به عنوان یکی از قابل توجه‌ترین فواید عرق گزنه به حساب می‌آید.

مشاهدات نشان داده اند، استفاده از کرم گزنه یا سایر محصولات حاوی این گیاه در تسکین حالات التهابی ناشی از ابتلا یه آرتروز موثر است. خاصیت عرق گزنه در از بین بردن التهاب هم درست مانند خود این گیاه است.

تحقیقات دیگری نشان داده اند، مصرف مکمل‌‌های حاوی گزنه نیز به شدت در کاهش دردهای ناشی از بیماری آرتروز تأثیر گذار است؛ به حدی که فرد پس از یک دوره استفاده از این مکمل‌ها می‌تواند مقادیر داروهای شیمیایی تسکین دهنده درد را به شکل قابل توجهی کاهش دهد.

با توجه به آن چه گفته شد، کاهش درد و التهابات ناشی از بیماری آرتروز نیز از فواید عرق گزنه به شمار می‌رود.

حتما بخوانید خاصیت ضد التهابی عرق بیدمشک

3. خواص عرقه گزنه و تأثیر آن در درمان نشانه‌های بزرگی پروستات

بیش تر از نیمی از مردان رده سنی 51 سال و بیش تر به عارضه بزرگ شدن غده پروستات دچار می‌شوند. عارضه بزرگ شدن پروستات (hyperplasia) در اصطلاح علمی با عنوان هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) شناخته می‌شود. علت بروز این بیماری هنوز مشخص نیست؛ با این حال، از عمده‌ترین عوارض آن می‌توان به بروز مشکلات ادراری اشاره کرد.

مطالعات نشان داده اند که مصرف گیاه گزنه و مشتقات آن می‌تواند در درمان این بیماری موثر باشد. تحقیقات نشان می دهند، خواص عرق گزنه از تبدیل تستوسترون به دی‌هیدروتستوسترون جلوگیری می‌کند.

دی‌هیدروتستوسترون هورمونی به مراتب قوی تر از تستوسترون است. متوقف شدن این روند، در کاهش اندازه غده پروستات تأثیر گذار است.

بررسی‌های انجام شده نشان داده اند، برطرف کردن مشکلات ادراری ناشی از بزرگ شدن غده پروستات هم در زمره فواید عرق گزنه به حساب می‌آید.

به طور خلاصه می‌توان گفت، خواص عرق گزنه در کاهش اندازه غده پروستات و درمان علائم و نشانه‌های این عارضه در مردان مبتلا به BPH تأثیر گذار خواهد بود.

4. خاصیت عرق گزنه در درمان تب یونجه

تب یونجه نوعی واکنش حساسیتی است که موجب بروز التهاباتی در پوشش داخلی و مخاط بینی می‌شود. گیاه گزنه به عنوان درمانی طبیعی برای این بیماری به حساب می‌آید.

با بهره گیری از خواص عرق گزنه، امکان جلوگیری از ایجاد التهابات تحریک کننده ناشی از حساسیت‌های فصلی میسر خواهد شد. مصرف این گیاه و عرق آن به مسدود کردن گیرنده‌های هیستامین کمک می‌کند. به این ترتیب، سلول‌های ایمنی دیگر مواد شیمیایی محرک علائم آلرژیک را آزاد نمی‌کنند

در مجموع، فوائد عرق گزنه در درمان تب یونجه به همان اندازه یا حتی بهتر از دارونماهایی است که عملکرد مشابهی را دنبال می‌کنند.

5. خاصیت عرق گزنه در پایین آوردن فشار خون

چیزی در حدود یک سوم از ساکنان ایالات متحده از بالا بودن فشار خون رنج می‌برند. فشار خون بالا، خود در ایجاد طیف وسیعی از بیماری‌ها موثر است. از جمله این مشکلات می‌توان به خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته اشاره کرد. امروزه، بیماری قلبی در ردیف مهم ترین عوامل مرگ آفرین در سرتاسر نقاط جهان محسوب می‌شود.

به طور سنتی، گزنه برای درمان فشار خون بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه و مواد موجود در آن تولید اکسید نیتریک را در بدن تحریک می‌کنند. اکسید نیتریک ماده ای است که به اتساع رگ‌های خونی کمک می‌کند. این پدیده با آرام کردن سلول‌های ماهیچه صاف دیواره رگ ها در افزایش جریان خون و تسهیل خون‌رسانی به اندام ها تأثیر گذار است.

به علاوه، ترکیبات موجود در گزنه درست مانند مسدود کننده‌های کانال کلسیم عمل می‌کنند. مسدود کننده‌های کانال کلسیم، گروهی از داروها هستند که ورود و خروج کلسیم از ذخایر سلولی را مهار می‌کنند. این امر در ایجاد آرامش و شل شدن عضلات قلب و ماهیچه‌های صاف دیواره عروق موثر است.

فواید عرق گزنه و تأثیر آن بر کاهش فشار خون بسیار جالب توجه است. از دیگر خواص عرق گزنه می‌توان به توانایی آن در افزایش سطح آنتی اکسیدان‌های دفاعی قلب هم اشاره کرد.

6. خاصیت عرق گزنه در کنترل قند خون

از دیگر فواید عرق گزنه این است در بدن درستا مانند انسولین عمل می‌کند. این گیاه حاوی ترکیباتی با عملکرد مشابه با انسولین بوده و به پائین آوردن سطح قند خون کمک می‌کند. مطالعات نشان داده اند، مصرف 500 میلی گرم عرق گزنه، سه بار در روز می‌تواند در کاهش قند خون به مراتب بیش تر از برخی داروها موثر باشد.

حتما بخوانید عرق شوید و دیابت

سایر فواید عرق گزنه

موارد زیر از دیگر خواص عرق گزنه به شمار می روند:

• خاصیت عرق گزنه در کاهش خونریزی: عرق گزنه و داروهای حاوی عصاره این گیاه به کاهش خونریزی شدید پس از عمل جراحی کمک می‌کنند.
• خاصیت عرق گزنه در سلامت کبد: ویژگی‌های آنتی اکسیدانی گزنه، توانایی حفاظت ازکبد در برابر سموم، فلزات سنگین و التهابات را افزایش می‌دهد.
• خاصیت عرق گزنه به عنوان ادرار آور طبیعی: این گیاه به دفع نمک و آب اضافی بدن کمک می‌کند. انجام این کار، در کاهش موقتی فشار خون تأثیر گذار است.
• خاصیت گزنه در التیام زخم‌ها و سوختگی: استفاده از کرم گزنه منجر به التیام زخم ها و جراحات ناشی از سوختگی می‌شود.

عوارض جانبی

به طور معمول، مصرف گزنه خشک شده یا پخته بی خطر است. فرآوری برگ‌های گزنه در کاهش مواد شیمیایی موجود در آن موثر است به علاوه، خوردن این گیاه و مشتقات آن به هیچ عنوان برای معده زیان آور نیست.

هنگام لمس کردن گیاه گزنه و برگ های آن باید مراقب بود؛ چرا که این گیاه، پوشیده از خارهایی ظریف و مو مانند است که می‌توانند پوست انسان را مجروح کنند. این خارها، دارای ترکیبات و مواد شیمیایی زیر هستند:

• استیل کولین
• هیستامین
• سروتونین
• لکوترین ها
• اسید فرمیک

این ترکیبات در ایجاد عوارضی نظیر جوش، تورم، کهیر و خارش موثر هستند. تعدا بسیار کمی از افراد به شدت به این گیاه حساسیت دارند. حساسیت شدید به گزنه و مشتقات آن می‌تواند مرگ آفرین باشد.

ایجاد انقباضات رحمی و افزایش احتمال سقط جنین از ویژگی‌های گیاه گزنه به شمار می‌روند. بنابراین، مصرف این گیاه و فرآورده‌های آن برای زنان باردار اکیدا ممنوع است.

درصورت مصرف یکی از داروهای زیر، باید به شدت مراقب بوده و قبل از مصرف گزنه و سایر محصولات آن لازم است با پزشک متخصص مشورت شود. توجه داشته باشید که در غیر این صورت، امکان تداخل دارویی وجود خواهد داشت:

• داروی فشار خون
• داروی ادرارآور
• داروی دیابت
• لیتیوم

روش مصرف

گیاه گزنه و سایر مشتقات آن به سادگی می‌توانند به طور روزانه مورد استفاده قرار گیرند. عرق گزنه، برگ‌های خشک شده این گیاه، کپسول و کرم آن را می‌توان از کلیه عطاری‌ها و فروشگاه‌های عرضه مواد غذایی سالم خریداری کرد. حتی می‌توان گیاه گزنه را در گلدان کاشت و از آن بهره جست.

پماد گزنه اغلب به منظور تسکین علائم ورم مفاصل مورد استفاده قرار می‌گیرد. تهیه دمنوش گزنه نیز بسیار ساده و مشابه سایر دمنوش ها است. برگ‌ها، ساقه و ریشه این گیاه را می‌توان در تهیه انواع سوپ، خورشت، اسموتی و سرخ کردنی‌ها به کار برد.

مقدار پیشنهادی مصرف گزنه برای درمان بیماری بزرگی پروستات و آلرژی عبارتند از:

• بزرگ شدن غده پروستات: روزانه 360 میلی گرم عصاره ریشه

• آلرژی: روزانه 600 میلی گرم برگ خشک و منجمد شده گزنه

سخن آخر

گیاه گزنه یکی از گیاهان دارویی شناخته شده است که در طب سنتی غربی هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. خواص عرق گزنه و توانایی آن در کاهش التهاب، از بین بردن علائم تب یونجه، کاهش فشار خون و قند خون باعث شده که در بین افراد گوناگون از محبوبیت قابل توجهی برخوردار باشد.

مطلب مرتبط خواص انواع عرقیات گیاهی