خواص سنجد: میوه، پودر و شکوفه آن

سنجد (به انگلیسی Elaeagnus angustifolia) که با نامهای زیتون روسی، توت نقره‌ای یا زیتون وحشی نیز شناخته می‌شود، درختچه ای خاردار یا درخت کوچکی است. این گیاه بومی آسیای غربی و مرکزی، ایران، از جنوب روسیه و قزاقستان تا ترکیه، بخش‌هایی از پاکستان و بخش‌هایی از هند است. در اوایل دهه 1900 به ایالات متحده معرفی شد و به دلیل استفاده گسترده از آن به عنوان یک گونه زینتی در مناطق خشک تر دشتهای بزرگ و کوه‌های سنگی به طور گسترده توزیع شد. برخی از نام‌های رایج این گیاه عبارتند از: زیتون روسی، elaeagnus، سنجد، خرمای ترابزون، توت نقره‌ای، زیتون وحشی، زیتون پاییزی.

نام درخت Elaeagnus از کلمات یونانی elaia به معنای «درخت زیتون» و agnos به معنای «عفیف» یا «پاک» گرفته شده است. این لقب خاص به معنای داشتن برگ‌های باریک است. میوه سنجد ارزش غذایی بالایی دارد و از پروتئین، قند، ویتامینها و مواد معدنی تشکیل شده است. گلهای آن کوچک، معطر و به رنگ سفید متمایل به زرد است و به عنوان منبع شهد زنبورهای عسل و همچنین طعم‌دهنده در تولید لیکور استفاده می‌شود. از شکوفه سنجد برای درمان کزاز در طب سنتی نیز استفاده شده است. میوه سنجد خوراکی است و گاهی برای تهیه کنسرو استفاده می‌شود.

بخش‌های مختلف گیاه سنجد در انواع فرم‌های دارویی، در صنایع عطرسازی و همچنین در چوب‌کاری و تولید آلات موسیقی استفاده شده است.

نماد سنجد در سفره هفت سین

«سنجد» نماد فرزانگی و زایش میوه‌ای است که وقتی بارور می‌شود و بویش در فضا پراکنده می‌شود. پرورش دهنده قوای احساسی آدمی نیز هست. به همین دلیل برخی بر این باورند که سنجدی که سر سفره هفت سین گذاشته می‌شود، نماد عشق انسان‌ها به یکدیگر نیز است.

«سنجد» را به این نیت در سفره هفت سین می‌گذارند که  هر کسی با خودش عهد کند، با آغاز سال جدید هر کاری را سنجیده انجام دهد؛ چرا که سنجد نماد سنجیده عمل کردن و نشانه گرایش به عقل است.

سنجد چیست؟

سنجد درختی با عمر طولانی (80 تا 100 سال) است که به طور معمول حدود 5 تا 7 متر قد و 100 سانتی متر قطر رشد می‌کند و پس از 5 تا 6 سال شروع به میوه دهی می‌کند. دارای شاخه‌های گسترده‌ای است که تاجی متراکم و گرد را تشکیل می‌دهند. این درخت در مناطق کوهستانی، دشت‌ها، ماسه‌ها، بیابان، دشت‌های سیلابی، سواحل رودخانه‌ها، جویبارها، باتلاق‌ها، مراتع، جاده‌ها، چشمه‌ها و برخی مسیرهای ساحلی یافت می‌شود.

این گیاه می‌تواند در طیف وسیعی از بافت خاک از ماسه گرفته تا خاک رس سنگین رشد کند و می‌تواند در برابر سیل و گل و لای مقاومت کند. در خاک‌های شنی یا لومی عمیق با مقدار کمی نمک و قلیایی بهترین رشد را دارد. در مناطقی با تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد بهترین رشد را دارد. این درخت می‌تواند طیف وسیعی از شرایط محیطی سخت مانند سیل، خشکسالی شدید، سنگلاخ، شنی و شوری یا قلیایی بودن خاک ها را تحمل کند.

سویق سنجد چیست؟

سویق سنجد که برای لاغری مفید در واقع همان پودر سنجد است با این تفاوت که هسته سنجد نیز همراه با پوست و گوشت آن پودر شده است. این سویق از خاصیت بی نظیری برخوردار است. از دیگر تفاوت‌های سویق سنجد می‌توان به این مورد اشاره کرد که برای تهیه سویق بایستی آرد به دست آمده از آسیاب سنجد را داخل ظرفی بدون روغن روی حرارت کم تفت داد.

طبع سنجد

سنجد طبع خشک و سرد دارد، در تابستان می‌توانید بیشتر سنجد مصرف کنید، این میوه آب بدن را معتدل می‌کند.

ریشه سنجد

سنجد دارای ریشه عمیق و سیستم ریشه‌ای گسترده با بسیاری از ریشه‌های جانبی به خوبی توسعه یافته است. می‌تواند به صورت رویشی با جوانه زدن از جوانه‌های تشکیل شده در محل برخورد ساقه با ریشه (به نام تاج ریشه) یا مستقیم از ریشه تکثیر شود.

ساقه سنجد

شاخه‌های جدید به طور متراکم در فلس‌های سفید نقره‌ای پوشیده شده‌اند و در سال دوم صاف و براق به رنگ قرمز متمایل به قهوه‌ای می‌شوند تا به طور متراکم در عدس‌های کم رنگ (منافذ) پوشیده شوند.

شاخه ها گاهی خاردار هستند، خارها تا 2 اینچ طول دارند و به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای براق هستند. پوست قدیمی خاکستری، خشن و تا حدودی پوسته پوسته است که به صورت نوارهای باریک پوسته می‌شود. یک درخت بالغ در ارتفاع سینه تا 6 اینچ قطر دارد، تاج آن به شدت منشعب، گرد و به اندازه قد بلند است.

برگهای سنجد

برگها به صورت متناوب، بدون دندانه و باریک نیزه ای تا بیضی شکل و 4 تا 8 سانتی متر طول و 1.0 تا 2.5 سانتی متر پهن، صاف یا نوک تیز در نوک آن، به شکل گوه هستند. در ابتدا، برگها حاشیه صاف دارند. برگ های جدید در هر دو سطح به طور متراکم با فلس‌های سفید نقره‌ای پوشیده شده‌اند. سطح بالایی برگ سبز خاکستری است و به طور متوسط با کرک‌ها و فلس‌های ستاره‌ای شکل نقره‌ای پوشیده شده است که ظاهری محو شده به برگ می‌دهد. سطح زیرین برگ دارای رنگ خاکستری روشن است و به طور متراکم با فلس‌های نقره‌ای رنگ پوشیده شده است. همانطور که در گیاهان تثبیت کننده نیتروژن معمول است، برگ سنجد دارای محتوای نیتروژن بالایی است.

شکوفه سنجد

شکوفه سنجد عطری تند و قوی دارد و یک دمنوش طبیعی عالی است. 1 تا 3 شکوفه ساقه کوتاه در بغل برگ شاخه‌های جدید سال جاری وجود دارد. گل‌ها قیفی شکل، با 4 کاسبرگ مثلثی شکل و گلبرگ مانند هستند که در سطح داخلی کرم مایل به سفید متمایل به زرد و در قسمت بیرونی نقره‌ای هستند و در پایه به هم پیوسته و به شکل مربع شکل می‌گیرند. طول لوله تقریباً به اندازه لوب‌های کاسبرگ است. داخل لوله 4 پرچم زرد رنگ و سبک کم رنگ است. ساقه و سطح بیرونی کاسبرگ‌ها به طور متراکم با فلس‌های نقره‌ای پوشیده شده است. گلها بسیار معطر هستند. شکوفه سنجد از اردیبهشت تا خرداد شکوفا می‌شود و توسط حشرات گرده افشانی می‌شوند. درخت سنجد از 3 سالگی شروع به گلدهی، شکوفه دادن و میوه می‌کند.

میوه سنجد

میوه سنجد بافتی خشک، نرم و آردی دارد، طعم آن شیرین است و سنجد تازه و رسیده حدود 1 سانتی متر پهنا دارد. پس از گلهای بارور، خوشه‌هایی از میوه، یک میوه کوچک بیضی شکل تا گرد به طول 1.0 تا 1.7 سانتی‌متر و 1 سانتی‌متر عرض می‌آیند. میوه در جوانی با فلس‌های نقره‌ای رنگ انبوه پوشیده می‌شود و با بلوغ بیشتر صاف می‌شود. میوه‌ها در اولین شکل‌گیری سفید، در جوانی زرد یا سبز روشن و زمانی که بالغ می‌شوند قهوه‌ای یا قرمز تیره هستند. میوه‌ها شیرین هستند، اگرچه دارای بافتی خشک و آرد آلود هستند. گودال داخل بیضوی است، تقریباً به اندازه دروپ. در صورت برنامه‌ریزی برای خوردن، میوه باید کاملاً رسیده باشد (حدود مهر تا آبان). میوه‌ها می‌توانند در طول زمستان باقی بمانند.

خواص سنجد برای لاغری

درباره سنجد و لاغری خوب است که بدانید هر 100 گرم سنجد با خواص فراوان و ارزش غذایی بالا، فقط 68 کالری دارد. از سوی دیگر در هر 3 گرم سنجد 1 گرم فیبر وجود دارد. پودر سنجد سرشار از فیبر است، بنابراین با خوردن سنجد ممکن است برای مدتی احساس سیری کنید، این می‌تواند خاصیت سنجد برای لاغری باشد. افراد چاق می توانند این میوه شگفت انگیز را در رژیم لاغری سریع خود قرار دهند تا تناسب اندام و سلامتی داشته باشند.

افزایش متابولیسم بدن از خواص پودر سنجد برای لاغری است. مصرف روزانه پودر سنجد می‌تواند با کمک به کاهش اشتها و افزایش سوخت و ساز، برای لاغری شکم موثر باشد. برای لاغری، خوردن عناب را نیز امتحان کنید، عناب کم کالری است و اصلا چربی ندارد.

به یاد داشته باشید که مصرف پودر سنجد برای لاغری، به تنهایی موثر نیست و باید یک رژیم لاغری سالم و تمرینات ورزشی مناسب نیز داشته باشید.

طریقه مصرف پودر سنجد برای لاغری

مصرف روزانه شیر و سنجد برای لاغری توصیه شده است. نحوه مصرف پودر سنجد برای لاغری این است که دو قاشق غذاخوری پودر سنجد را در یک لیوان شیر کم چرب ریخته، هم بزنید و بعد نوش جان کنید. روش دیگر مصرف سنجد برای لاغری این است که روزانه میوه خشک سنجد را قبل از غذا بخورید. همچنین می‌توانید دمنوش شکوفه تازه سنجد را نیز برای لاغری بنوشید.

بهترین زمان مصرف پودر سنجد برای لاغری

از آنجا که مصرف پودر سنجد برای لاغری، با هدف کاهش اشتها است، بهتر است سنجد را همراه با میان وعده خود میل کنید یا قبل از وعده غذایی ناهار بخورید. البته می‌توانید پودر سنجد را در لیوان شیر بریزید و این ترکیب شیر و پودر سنجد را همراه با صبحانه میل کنید.

بیشتر بخوانید: زنیان برای لاغری

پودر سنجد برای چاقی صورت

پودر سنجد برای چاقی صورت ممکن است مفید باشد. سنجد سرشار از فیبر، مواد مغذی و ویتامین است. خوردن غذاهای غنی از مواد مغذی با چربی‌های سالم مانند بادام زمینی یا روغن زیتون به چاق شدن صورت کمک می‌کند. خوردن فیبر بیشتر در رژیم غذایی می‌تواند برای چاق شدن صورت در یک هفته مفید باشد، از آنجا که پودر سنجد سرشار از فیبر است می‌تواند به هضم غذا کمک و حرکات روده را تقویت کند.

بهترین زمان مصرف پودر سنجد برای چاقی

مصرف پودر سنجد و شیر برای چاقی بعد از صبحانه و خوردن پودر سنجد با ماست برای چاقی بعد از ناهار را امتحان کنید.

خواص سنجد و عسل

ترکیب پودر سنجد و عسل می‌تواند با داشتن مقدار زیادی پلی فنول به حرکات روده نظم ببخشد و سبب هضم بهتر غذا شود. این ترکیب گیاهی می‌تواند از ایجاد بیماری یبوست جلوگیری کند و سبب بهبود زخم معده شود. در طب سنتی، پودر سنجد و عسل هر دو برای سرفه و التهاب گلو استفاده می‌شده است.

عسل منبع سرشار مواد مغذی است. عسل طبیعی سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و جایگزین مناسبی برای شکر است. عسل در کاهش فشار خون، کلسترول و تری گلیسیرید خون موثر است.

خواص اثبات شده سنجد

سنجد به‌ عنوان غذایی که می‌تواند بروز سرطان را کاهش دهد و همچنین به‌عنوان وسیله‌ای برای توقف یا معکوس کردن رشد سرطان‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. سنجد سرشار از فلاونوئیدها، آلکالوئیدها، آب و ویتامین‌های محلول در چربی و همچنین کربوهیدرات‌ها و لیپیدهای فعال بیولوژیکی است. به همین دلیل است که از پودر سنجد در طب سنتی گیاهی استفاده می‌شود. بیایید به برخی از فواید سنجد و پودر آن نگاه کنیم.

درمان زانو درد با پودر سنجد

تحقیقات اخیر درباره درمان آرتروز با سنجد نشان داد که پودر سنجد به کاهش قابل توجه درد و التهاب در زنان مبتلا به آرتروز زانو کمک می‌کند.

بهبود زخم

همچنین ثابت شده است که پودر سنجد باعث تسریع بهبود و بسته شدن زخم می‌شود. ویتامین A موجود در سنجد، بازسازی اپیدرم را تقویت کرده و التهاب و درد را کاهش می‌دهد. به طور سنتی، سنجد به عنوان یک داروی ضد زخم برای التیام زخم یا گاهی اوقات اختلالات معده استفاده می‌شد.

شل کننده عضلات

تحقیقات متعددی در مورد خواص شل کننده عضلانی عصاره برگ و میوه سنجد گزارش شده است. این مطالعات نشان داد که اثرات آرامش بخش عضلانی عصاره آبی و اتانولی مشابه دیازپام در دوزهای کنترل شده است.

آنتی اکسیدان قوی

برگها و شکوفه درخت سنجد از ترکیبات فلاونوئیدی تشکیل شده است، یک عنصر آنتی اکسیدانی قوی که نشان داده شده است که استرس اکسیداتیو و همچنین خطر ابتلا به بیماری‌های دژنراتیو را کاهش می دهد.

خواص سنجد در طب سنتی

تمام قسمت‌های درخت در طب سنتی برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. برگ ها، شاخه‌ها، شکوفه، میوه‌ها، پوست و پودر سنجد به طور سنتی در طب چینی استفاده می‌شده است.

سنجد به عنوان یک ماده تقویت کننده جنسی زنان، مقوی کبد و طحال، درمان اسهال، پوکی استخوان و مشکلات معده استفاده می‌شده است.

مطلب پیشنهادی: طریقه مصرف عرق زنیان برای معده

سنجد همچنین در فرهنگ عامه ترکی به عنوان مقوی، تب بر، التیام دهنده اختلالات کلیه و ضد اسهال معروف بودند. در ترکیه، خوردن سنجد یک ساعت قبل از غذا به عنوان پیش غذا مرسوم بود. در فرهنگ عامه ترکی، از این میوه برای درمان ناراحتی های کلیوی و به عنوان یک عامل ضد اسهال نیز استفاده می‌شد.

روغن دانه‌های سنجد همراه با شربت به عنوان دمنوش در درمان آب مروارید و اسهال استفاده می‌شود. از ریشه سنجد برای درمان مشکلات کلیوی استفاده می‌شود. ریشه سنجد برای خارش و «زخم های کثیف» استفاده می‌شود.

خواص میوه سنجد

در طب سنتی، میوه سنجد خام یا آب پز برای درمان سرفه، گلودرد، آنفولانزا، سرماخوردگی، تب، حالت تهوع، استفراغ، یرقان، آسم، اسهال و برخی علائم و بیماری‌های دیگر مصرف می‌شود. درد و التهاب در بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید و برای تسریع روند بهبود زخم در ناحیه آسیب دیده.

میوه سنجد به صورت تازه یا خشک برای سوء هاضمه، اسهال در کودکان، درد شکم، قاعدگی بیش از حد، سردی اندام ها، بی خوابی، ضعف بینایی، یائسگی، سرفه، سوزش در ریه ها، سردرد و درد معده استفاده می‌شود.

سنجد خام یا آب پز برای درمان گلودرد، سرفه، آنفولانزا، سرماخوردگی، تب، تهوع، استفراغ، یرقان، آسم، اسهال و برخی بیماری‌های دیگر مصرف می‌شود.

خواص پودر سنجد

پودر سنجد در کاهش درد زانو، درد بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید و همچنین در کاهش زمان بهبود زخم در افراد آسیب دیده موثر است. مصرف روزانه شیر و سنجد برای لاغری نیز موثر است.

فواید برگ سنجد

برگ‌ها منبع خوبی از ویتامین به حساب می‌آیند و به عنوان برگ چای مورد استفاده قرار می‌گیرند و به عنوان یک مسکن نیز عمل می‌کنند. برگها برای آسم، هموروئید و سرفه استفاده می‌شد. برگها و میوه سنجد نیز به عنوان مدر و تب بر شهرت داشتند.

از برگ خشک سنجد و پودر شده برای کنترل خونریزی و کمک به سرعت بخشیدن به روند بهبودی زخم استفاده شده است. برگها به دلیل افزایش زیاد فیبروبلاست‌ها و جوانه‌های مویرگی در بافت همبند پوست، سطح زخم را کاهش می‌دهند.

طریقه مصرف سنجد

سنجد در ایران، ترکیه و یونان به صورت تازه و خشک مصرف می‌شود. از آن برای تهیه نوشیدنی‌ها یا کنسرو هایی مانند مارمالاد استفاده می‌شود. سنجد خشک، یکی از هفت میوه‌ای است که در سالاد میوه‌ای که در نوروز در افغانستان مصرف می‌شود، در شربت خود سرو می‌شود.

سنجد را می‌توان به صورت خام یا پخته به عنوان چاشنی در سوپ مصرف کرد. از پورد سنجد نیز می‌توان ژله یا شربت درست کرد.

میوه سنجد باید کاملا رسیده باشد تا بتوان از آن به صورت خام استفاده کرد، اگر حتی کمی کمتر از حد رسیده باشد کاملاً قابض خواهد بود.

طریقه مصرف پودر سنجد بدون شیر

برای مصرف پودر سنجد بدون شیر می‌توانید آن را با آب جوش یا ماست میل کنید. همچنین می‌توانید پودر سنجد را در دسرها یا پخت کیک و شیرینی استفاده کنید. پودر سنجد را با دیگر نوشیدنی‌ها مثل شیک و آبمیوه نیز می‌توان مصرف کرد. اگر دوست دارید، از پودر سنجد به عنوان طعم دهنده در غذای خود استفاده کنید.

پودر سنجد با آب جوش

یکی از روش‌های معمول استفاده از پودر سنجد مخلوط کردن آن با آب جوش است. می‌توانید از پودر سنجد با آب جوش به عنوان یک نوشیدنی انرژی‌زا قبل از انجام تمرینات ورزشی در برنامه غذایی لاغری خود استفاده کنید. برای شیرین کردن این نوشیدنی بهتر است از عسل طبیعی استفاده کنید.

همچنین می‌توانید پودر سنجد با آب جوش را به همراه ماست یا بستنی ترکیب کنید و به عنوان دسر یا نوشیدنی سرد میل کنید.

طرز تهیه پودر سنجد در خانه

برای لاغری، می‌توانید سویق سنجد یا پودر آن را از فروشگاه خریداری کنید، اگر خواستید می‌توانید پودر سنجد را خودتان در منزل تهیه کنید.

1. سنجد تازه را پاک کرده و برگ و چوب اضافه را جدا کنید.
2. سنجد ها را بشویید.
3. سنجدها را در آبکش بریزید تا آب اضافی تخلیه شود.
4. سنجد ها را در محل مناسب روی یک پارچه تمیز قرار دهید.
5. چند روز صبر کنید تا سنجد ها خشک شوند. باید مطمئن شوید که سنجدها به طور کامل خشک شده باشند تا برای پودر کردن آنها به مشکل نخورید.
6. سنجد ها را همراه با پوست و هسته آسیاب کنید.

طرز تهیه دمنوش برگ سنجد

یک قاشق غذاخوری برگ سنجد را به همراه دو لیوان آب داغ داخل قوری بریزید و اجازه دهید حدود 5 دقیقه دم بکشد. حالا دمنوش برگ سنجد شما آماده است. دمنوش را داخل لیوان ریخته و کمی صبر کنید تا سرد شود، سپس یک قاشق چایخوری عسل طبیعی به آن اضافه و حل کنید. دمنوش برگ سنجد را نوش جان کنید.

مضرات پودر سنجد

 خوردن میوه سنجد که هنوز نرسیده  (کال) باشد باعث مشکل یبوست می‌شود. اگر نسبت به سنجد حساسیت یا آلرژی دارید از خوردن آن خودداری کنید. همچنین مصرف سنجد برای افرادی که مزاج سرد دارند می‌تواند مضر باشد. اگر با خوردن پودر سنجد و شیر دچار خارش بدن می‌شوید از خوردن آن خودداری کنید.

در صورت مصرف دارو، قبل از هر چیز با پزشک متخصص مشورت کنید زیرا خوردن سنجد ممکن است با دارو تداخل داشته باشد.

پودر سنجد برای چی خوبه؟

خواص سنجد برای زانو درد، گرفتگی عضله و بهبود زخم ثابت شده است. در طب سنتی پودر سنجد برای لاغری، سرفه و مشکلات معده استفاده می‌شده است. پودر سنجد در طب سنتی ضد سرفه، ضد التهاب و ضد نفخ است.a

آیا پودر سنجد چاق کننده است؟

پودر سنجد از جمله مواد مغذی دارای فیبر بالاست که می‌تواند با شیر در یک رژیم غذایی سالم برای چاقی استفاده شود.

آیا پودر سنجد برای زانو درد مفید است؟

هزاران سال است که در ایران پودر سنجد برای زانو درد، درمان درد مفاصل و آرتریت روماتوئید استفاده می‌شود. پودر سنجد را مخلوط با شیر برای آرتریت روماتوئید و درد مفاصل در ایران استفاده می‌کنند.