خواص سرکه و تاثیرات شگفت انگیز آن

از زمان بقراط تا کنون، سرکه برای درمان زخم ها و بسیاری از بیماری ها مورد استفاده قرار می گرفته است. حالا، این پرسش مطرح می شود که آیا شواهد قابل اطمینانی مبنی بر تأیید خواص سرکه وجود دارد؟ در این مطلب تلاش خواهیم کرد تا به این موضوع بپردازم.

سرکه چیست ؟

در طول تاریخ، سرکه را به عنوان یک ماده نگهدارنده قوی مواد غذایی مصرف می کرده اند. این ماده هم درست مانند بسیاری از خوراکی های مورد علاقه بشر از قبیل، پنیر، ماست و شراب با کمک میکروارگانیسم هایی تولید می شود که مواد قندی را تخمیر کرده و آن ها را به اسید استیک تبدیل می کنند.

سرکه مایعی است که در حدود 5 تا 20 درصد آن از اسید استیک تشکیل شده است. آب، عناصر کم مقدار (trace elements) و در برخی موارد، طعم دهنده ها از دیگر مواد تشکیل دهنده این ماده به شمار می روند. از سال 420 قبل از میلاد، یعنی از زمان بقراط تا کنون، این ماده برای کمک به درمان بسیاری از بیماری ها کاربرد داشته است.

لازم است بدانید که سرکه سفید حاوی برخی مواد معدنی، ویتامین ها و اسیدهای آمینه نیز هست؛ بنابراین، اسید استیک رقیق با سرکه سفید تفاوت دارد! از سایر مواد زیست فعال موثر در خواص سرکه می توان به گالیک اسید، کاتچین (catechin)، کافئیک اسید اشاره کرد.

انواع سرکه

سرکه با استفاده از میوه های مختلف، برنج، جو و سایر مواد غذایی قندی تولید می شود. از انواع گوناگون این ماده می توان به سرکه سفید، سرکه بالزامیک، سرکه سیب ، سرکه خرما، سرکه برنج و بساری نمونه های دیگر اشاره کرد. خواص سرکه و میزان اسیدی بودن آن بسته به نوع ماده اصلی تشکیل دهنده متفاوت است.

جالب است بدانید که در هر منطقه جغرافیایی، بخشی از خواص سرکه و نوع به خصوصی از آن محبوبیت دارد. با این حال، آنتی اکسیدان بودن یکی از خواص سرکه است که در بین انواع مدل های آن مشترک بوده و نظر کلیه جهانیان را به خود جلب می کند.

نحوه عملکرد سرکه

همانطور که پیشتر هم گفته شد، این ماده از تخمیر مخمرها به وجود می آید. از جمله مخمرهای موثر در ایجاد سرکه می توان به ساکارومایسس سرویزیه (Saccharomyces cerevisiae) و باکتری استوباکتر (Acetobacter) اشاره کرد.

از خواص سرکه سفید، می توان به اثرات آن بر کاهش فشار خون اشاره کرد. این امر، به واسطه تاثیر مستقیم اسید استیک بر روی فعالیت آنزیم رنین است که خود، موجب کاهش آنژیوتانسین II می شود. این فعل و انفعالات، پایین آمدن فشار خون را به دنبال دارند.

نحوه عملکرد و خواص سرکه در بهبود قند خون هنوز به طور کامل مشخص نیست. با این حال، محققان اعتقاد دارند که این ساز و کار در پی حرکت انتقالی مجموعه آنزیم های هضم نظیر لاکتوز، ساکارز یا مالتوز اتفاق می افتد. تنظیم قند خون از طریق فعال کردن آنزیم AMPK نیز از دیگر خواص سرکه و اسید استیک موجود در آن است.

ایجاد تاخیر در روند خالی شدن معده هم از دیگر خواص سرکه است. این اتفاق تا حد زیادی بر میزان گلوکز خون تاثیر می گذارد. همچنین، به نظر می رسد که اسید استیک موجود در سرکه سفید باعث متوقف کردن فعالیت آنزیم های موثر در تجزیه قندها شده و از این طریق به کاهش میزان گلوکز ۶-فسفات موجود در ماهیچه های اسکلتی کمک می کند. بنابراین، جلوگیری از تجزیه کربوهیدرات ها را نیز می توان در زمره خواص سرکه طبقه بندی کرد. این، مشابه همان کاری است که برخی داروهای تجویزی پائین آورنده قند خون نظیر آرکاربوز انجام می دهند.

سایر خواص سرکه

پیش از هر چیز، لازم است خاطرنشان کنیم که با وجود آزمایش های بالینی فراوانی که بر خواص سرکه تأکید می کنند، سازمان غذا و دارو، هنوز استفاده از این ماده را برای اهداف پزشکی یا درمانی مورد تایید قرار نداده است. سرکه سفید یکی از خوراکی های بی خطری است که همواره در فرهنگ های مختلف مورد استفاده قرار می گرفته است. با این حال، توصیه می کنیم، پیش از مصرف با پزشک خود مشورت کنید.

مطلب پیشنهادی: درمان فوری شپش در یک شب با سرکه

۱. تنظیم قند خون

از جمله خواص سرکه می توان به مفید بودن آن برای افراد دیابتی و کمک به بهبود حساسیت به انسولین بعد از غذا اشاره کرد. مطالعات نشان داده اند که خوردن این ماده به افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمک کرده و حساسیت به انسولین را در آن ها تا 19 درصد بهبود بخشیده است. مطالعات دیگری که بر روی یازده بزرگسال سالم انجام شده، نشان داده اند که افزودن سرکه به یکی از وعده های غذایی حاوی گلوکز بالا موجب شده که میزان قند خون بعد از غذا به شکل قابل توجهی کاهش پیدا کند. از دیگر خواص سرکه می توان به کاهش قند ناشتا اشاره کرد. آزمایش ها نشان داده اند که مصرف دو قاشق غذاخوری سرکه سیب پیش از خواب در کاهش قند خون ناشتای بیماران مبتلا به دیابت نوع دوموثر است. در موش های تغذیه شده با ترکیب سرکه و نشاسته ذرت هم سطح قند خون به میزان قابل توجهی کاسته شده است. نتایج به دست آمده از آزمایش های انسانی به این اندازه مشهود نبوده اند. . با این حال، در این آزمایش ها نیز پس از تجویز 50 گرم ساکارز و 60 میلی لیتر سرکه، کاهش 20 درصدی سطح زیر منحنی پاسخ به انسولین مشاهده شده است.

به طور نظری، کمک به کند شدن روند پیشرفت دیابت را می توان از خواص سرکه به حساب آورد. در یک مطالعه سلولی، جذب انسولین تحریک شده با گلوکز به وسیله سرکه افزایش یافته و به این ترتیب، انسولین عملکرد بهتری یافته و سوخت و ساز کربوهیدرات ها بهبود یافته است. با وجود این، اطمینان از خواص سرکه در کنترل و تنظیم قند خون و کمک به بیماران دیابتی مستلزم آزمایش های بیش تری است.

۲. کمک به فعالیت های ضد میکروبی

از دیگر خواص سرکه می توان به بهبود فعالیت های ضد میکروبی اشاره کرد. مطالعات نشان داده اند که استفاده از سرکه رقیق شده (محلول اسید استیک 2 درصد با PH 2) به طور قابل توجهی در بهبود عفونت های میکروبی گوش موثر است. التهاب گوش بیرونی، التهاب گوش میانی و التهاب مزمن پرده گوش از جمله عفونت هایی به شمار می روند که مصرف سرکه در آنها تاثیرگذار است.

کمک به بهبود عفونت های باکتریایی
کمک به مهار رشد باکتری هایی نظیر استافیلوکوکوس اورئوس و سودوموناس آئروژینوزا را نیز می توان در شمار خواص سرکه دسته بندی کرد. این باکتری ها بیش تر در اطراف زخم ها و بافت های آسیب دیده تجمع کرده و موجب بیماری و عفونت می شوند. با این حال، استفاده از این خواص سرکه برای تمیز کردن زخم به هیچ عنوان توسط کارشناسان توصیه نمی شود؛ زیرا به کار بردن ماده اسیدی بر روی بافت مجروح، بیش از آن که مفید باشد ممکن است ایجاد آسیب کند.
خواص سرکه در از بین بردن باکتری ها و مهار رشد آن ها موجب شده تا گزینه ای عالی برای شستشوی سبزیجات و میوه جات به شمار رود.

کمک به بهبود عفونت های ویروسی
خواص سرکه در کمک به بهبود عفونت های ویروسی باعث شده که در برخی مناطق محروم یا دور از دسترس، از این ماده به عنوان مکانیزمی برای غربالگری زنان مبتلا به عفونت های ویروسی پاپیلوم انسانی (HPV) استفاده شود. اسید استیک موجود در سرکه، در تماس با زخم های حاصل از HPV موجب تغییر شکل آن ها شده و به کارشناسان مامایی این امکان را می دهد که با تقریب 77 درصد، نوع عفونت را شناسایی کنند.

مطالعات مقدماتی نشان می دهند که برداشتن موضعی عفونت به همراه استفاده کمی اسید استیک 99 درصد و شستشوی سریع موضع با آب استریل، تحت بی حسی موضعی در معالجه زگیل های تناسلی موثر بوده و احتمال بازگشت آن ها را تا 13.3 درصد کاهش می دهد. دقت داشته باشید که این روش های درمانی، تنها در مناطق محروم با دسترسی اندک به مراقبت های بهداشتی قابل استفاده هستند. منظور این است که در حالت عادی، با مشاهده هرگونه علائم و نشانه های ابتلا به این قبیل بیماری ها، لازم است به مراکز درمانی مراجعه کرده و تحت نظارت پزشک متخصص قرار بگیرید. توجه داشته باشید که تحت هیچ شرایطی نباید از سرکه برای درمان زگیل تناسلی استفاده کنید.

کمک به بهبود عفونت های قارچی
توانایی مقابله با عفونت های قارچی واژینال و برفک دهان را می توان از دیگر خواص سرکه به شمار آورد. برخی افراد، برای درمان شپش سر، قارچ ناخن و زگیل هم از خواص سرکه استفاده می کنند. با این حال، با توجه به در دسترس بودن گزینه های درمانی موثرتر پیشنهاد می شود که این موارد با سرکه درمان نشوند.

مزایای بالقوه
در این بخش به برخی دیگر از خواص سرکه اشاره خواهد شد که تنها به صورت بالینی مشاهده شده و برای اطمینان از آن ها شواهد علمی کافی وجود ندارد. بدیهی است که اطمینان از این خواص سرکه نیازمند انجام آزمایش ها و مطالعات مکرر دیگر خواهد بود. باز هم تأکید می کنیم که به کار گیری این ماده برای تحقق اهداف پزشکی و درمانی به هیچ عنوان توسط سازمان غذا و دارو تایید نشده است. بنابراین، پیش از استفاده از آن با اهداف درمانی و پزشکی لازم است با پزشک متخصص مشورت کنید.

۳. کمک به مدیریت وزن

یکی از خواص سرکه سیب این است که می تواند در افزایش احساس سیری موثر باشد. این امر، به صورت بالقوه می تواند به کنترل وزن کمک کند. همه ما می دانیم که احساس سیری نقطه مقابل احساس گرسنگی است. بنابراین، افزایش احساس سیری به انسان کمک خواهد کرد تا مواد غذایی کمتری را مصرف کند.

انجام یک آزمایش دوسوکور (double-blind) بر روی افراد دارای اضافه وزن بالا در ژاپن نشان داده است که مصرف سرکه به کاهش وزن ، توده چربی و تری گلیسیرید خون کمک می کند. بنابراین، جلوگیری از ابتلا به سندروم متابولیک و کمک بهکاهش وزن از خواص سرکه به شمار می روند.

برخی مطالعات حیوانی هم اثرات سرکه سیب را در کاهش وزن تایید کرده اند. به علاوه، همین مطالعات نشان داده اند که مصرف سرکه سیب در افزایش سطح کلسترول خوب و کاهش سطح تری گلیسیرید و کلسترول بد موجود در خون موش های دیابتی نیز تاثیرگذار است. آزمایش های مذکور نشان داده اند که اسید استیک موجود در سرکه از تجمع چربی در بدن موش ها هم جلوگیری کرده و با ایجاد عارضه کبد چرب در آن ها مقابله می کند. به احتمال قوی، انجام این کار از طریق تنظیم مجدد ژن های مسئول چربی سوزی و تأمین انرژی امکان پذیر خواهد بود. در مجموع، کمک به افزایش کلسترول خوب و کاهش کلسترول بد نیز از دیگر خواص سرکه به شمار می رود.

۴. بهبود سلامت قلب

از دیگر خواص سرکه می توان به قابلیت آن در کاهش چشمگیر فشار خون و فعالیت رنین در موش های مبتلا به فشار خون بالا اشاره کرد. مطالعات نشان داده اند که مصرف این ماده در مهار سیستم رنین-آنژیوتانسین در موش های فاقد فشار خون بالا نیز موثر است.

هنوز در زمینه خواص سرکه و اثر آن بر سیستم رنین-آنژیوتانسین انسان آزمایش های دقیقی انجام نشده و هیچ مدرک علمی و قانع کننده ای در مورد تاثیر سرکه بر تغییر فشار خون انسان در دست نیست. بنابراین، اطمینان از این امر نیازمند آزمایش ها و مطالعات بیش تر است.

مطالعات حیوانی
در ادامه به برخی آزمایش ها و مطالعات حیوانی اشاره خواهیم کرد که باید به عنوان راهنما برای انجام تحقیقات بعدی مورد استفاده قرار گیرند. منظور این است که تحقیقات مذکور، به هیچ عنوان متضمن مزایای درمانی و خواص سرکه نخواهند بود. لازم است باز هم تأکید کنیم که برای بهره مندی از خواص سرکه در جهت رفع مشکلات مربوط به سلامت بدن، ابتدا باید با پزشک متخصص مشورت کنید.

۵.فعالیت های آنتی اکسیدانی

مزایای احتمالی آنتی اکسیدانی را نیز می توان در شمار خواص سرکه برشمرد. این ماده منبع سرشار پلی فنول ها است. پلی فنول ها آنتی اکسیدان هایی هستند که با رادیکال های آزاد و آسیب های مرتبط با آن ها مقابله می کنند. به عنوان مثال، kurosu نوعی سرکه سنتی است که از برنج قهوه ای به دست می آید. این ماده قادر است پراکسیداسیون لیپید را در موش هایی مهار کند که در معرض مواد شیمیایی مولد هیدروژن پراکسید قرار دارند.

به علاوه، آزمایش های حیوانی و سلولی نشان داده اند که سرکه حاصل از غلات و میوه ها، به طور بالقوه می توانند قابلیت های آنتی اکسیدانی را بهبود بخشیده و آسیب حاصل از واکنش های شیمیایی در بدن را تقلیل دهند.

ایجاد اثرات محافظتی در برابر آسیب حاصل از واکنش های شیمیایی در گلبول های قرمز، کلیه و کبد و در عین حال، کاهش سطح چربی خون موش های برخوردار از رژیم غذایی با کلسترول بالا از دیگر خواص سرکه به شمار می روند.

۶. کاهش کلسترول

مطالعات نشان داده اند که مصرف مداوم سرکه سیب به مدت 19 روز در کاهش چشمگیر سطح کلسترول و تری گلیسیرید خون موش ها موثر بوده است. سرکه دارای نوعی آنتی اکسیدان است که با عنوان کلروژنیک اسید شناخته می شود. این ماده، از توانایی مقابله با اکسیده شدن ذرات کلسترول بد خون و کاهش سطح کلسترول برخوردار است. مصرف سرکه سیب در حیوانات در کاهش غلظت خون، کلسترول بد و تری گلیسیرید و در عین حال، در بالا بردن سطح کلسترول خوب موثر بوده است. بنابراین، کاهش کلسترول خون را نیز می توان در شمار خواص سرکه دسته بندی کرد.

۷. هضم

متعادل کردن PH معده و کمک به رشد باکتری های مفید آن از دیگر خواص سرکه است. مصرف سرکه در حیوانات به بالا بردن جذب مواد معدنی و ویتامین های خوراکی کمک می کند. به احتمال قوی، این امر ناشی از آن است که برخی ویتامین ها و مواد معدنی در محیط هایی با PH کم بهتر جذب می شوند.

8. بهبود عملکرد شناختی

مطالعات نشان داده اند که مصرف سرکه برنج در مهار اختلال عملکرد شناختی و کاهش تجمع آمیلوئید در سلول های عصبی موش ها موثر است. کمک به تولید پروتئین هایی نظیر HspA1A که مشابه پروتئین های گرما شوک ۷۰ کیلو دالتونی هستند نیز از خواص سرکه است. انجام این کار موجب کاهش تشکیل آمیلوئید در مغز می شود. مطالعات انجام شده در ژاپن نشان می دهد که مصرف سرکه ممکن است در بهبود عملکرد شناختی و جلوگیری از آلزایمر و زوال عقل موثر باشد. پس، مقابله با آلزایمر هم از دیگر خواص سرکه به شمار می رود.

مطالعات انجام شده در مورد خواص سرکه و تأثیر آن بر سرطان

مطالعات موردی نشان داده اند که مصرف سرکه ممکن است با کاهش میزان سرطان مری در ارتباط باشد. نتایج حاصل از این مطالعات حاکی از آن است که مصرف عصاره سرکه برنج حاوی اتیل استات در کنترل سلول های مولد سرطان در موش های نر موثر بوده است. به طوری که پس از گذشت 40 روز، ابعاد تومور موش ها به شکل قابل توجهی کوچک تر شده و طول عمر آنها افزایش یافته است. پس، شاید بتوان کمک به کاهش ابعاد تومورهای سرطانی را نیز از خواص سرکه به شمار آورد.

بر اساس برخی آزمایش ها، تحریک فعالیت سمی سلولی در سلول های کشنده طبیعی و متوقف کردن رشد تومور در موش ها از خواص سرکه شوچو به شمار می رود. در حال حاضر، برخی دانشمندان برای ارزیابی خواص سرکه در مقابله با سرطان خون، روده بزرگ، ریه، پستان، مثانه و پروستات آزمایش هایی را انجام می دهند.

عوارض جانبی سرکه

به طور معمول، سرکه سفید و انواع دیگر آن به عنوان ماده ای بی خطر شناخته می شوند. با این حال، بعضی گزارش ها به بروز برخی واکنش های منفی ناشی از مصرف این ماده اشاره کرده اند.

• یک مطالعه موردی در صربستان نشان داده است که مصرف این ماده می تواند خطر ابتلا به سرطان مثانه را افزایش دهد.
• گزارش دیگری حاکی از آن است که مصرف روزانه 250 میلی لیتر سرکه سیب به مدت 6 سال باعث شد که سطح پتاسیم خون یک زن 28 ساله به شدت کاهش پیدا کند.
• کاهش قند خون مبتلایان به دیابت از خواص سرکه سیب به شمار می رود. بنابراین، میزان قند خون این افراد باید به طور منظم بررسی شود. در صورت ابتلا به دیابت، قبل از مصرف سرکه به عنوان مکمل غذایی باید با پزشک خود مشورت کنید.
• توانایی درمان بسیاری از عفونت ها از جمله خواص سرکه است. با این حال، برای انجام این کار گزینه های قابل اعتماد تر و موثرتر دیگری هم وجود دارند.

باز هم تأکید می کنیم که برای درمان انواع بیماری ها و عارضه ها لازم است به پزشک متخصص مراجعه کرده و با او مشورت کنید. استفاده از سرکه برای مصارف درمانی و پزشکی به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

سخن آخر

به طور معمول، سرکه سفید از 4 تا 7 درصد اسید استیک و 93 تا 96 درصد آب تشکیل شده است. در اغلب مواقع، این ماده برای پخت و پز، نظافت و کنترل علف های هرز مورد استفاده قرار می گیرد. از طرف دیگر، مصرف سرکه در کاهش وزن و پایین آوردن قند و کلسترول خون نیز موثر است.
به خاطر داشته باشید که مصرف متعادل این ماده خطری نخواهد داشت. با این حال، استفاده بیش از اندازه و مصرف آن همراه با برخی داروها ممکن است خطرناک باشد.