قمصر پایتخت گل و گلاب ایران

شهری که زادگاه ماست و صدها سال است که عطر گلاب نابش آوازه‌ای جهانی پیدا کرده است. شهری ییلاقی در دل کویر که خاستگاه بهترین نژاد گل محمدی در دنیاست. شهری با طبیعت بکر و سرسبز که به شهر گل محمدی (گل سرخ یا رز) مشهور است. قمصر کاشان شهری با طبیعت کوهستانی، زیبا و چشم نواز، هوای مطبوع، آرامش بخش و گلستانهای گل محمدی و کارگاه‌های گلاب گیری فراوان است.

• پایتخت گل و گلاب ایران
• جشنواره گلاب گیری قمصر
• جشن گلاب
• گلاب قمصر
• تاریخ قمصر
• آب و هوای قمصر
• سوغات قمصر
• جاذبه های گردشگری قمصر

قمصر شهر کوچکی در مرکز ایران است که در فاصله 30 کیلومتری جنوب کاشان قرار دارد و به گلاب مرغوب شهرت دارد. بخش قمصر دارای دو دهستان جوشقان قالی و قهرود و سه شهر به نام‌های کامو، جوشقان قالی و قمصر و 25 روستا و آبادی دارای سکنه است.

از وقایع این شهر می‌توان زلزله مهیب سال 1260 شمسی و سیل سال‌های 1335 و 1386 شمسی را نام برد.

پایتخت گل و گلاب ایران

قمصر پایتخت گل و گلاب ایران است. این شهر یکی از شهرهای خوش آب‌ و هوای استان اصفهان به شمار می‌رود که جاذبه‌های گردشگری و دیدنی های وصف‌نشدنی را دل خود جای داده است. در اردیبهشت ماه با پیچیدن عطر گل‌های محمدی می‌توانید عطر بهشت را در طبیعت قمصر استشمام کنید.

شهر قمصر بیشتر به خاطر گل محمدی، گلاب و عطر گل رزش معروف است. قمصر به همراه سه شهر کوچک دیگر نیاسر و برزک در استان اصفهان، بیش از 800 سال است که تولیدکنندگان اصلی گلاب در ایران هستند.

شهرت قمصر به اعتبار گلاب و کیفیت گل محمدی آن است. به علت آب‌ و هوا و خاک مناسب (لوم: مخلوطی از شن و رس)، گل محمدی قمصر مرغوبیت بسیاری دارد. طبق پژوهشهای انجام شده توسط کارشناسان بلغاری در سالهای 1352 تا 1354 گل محمدی قمصر کاشان دارای بالاترین کیفیت (35 میلی‌گرم در هر 100 میلی‌لیتر) از لحاظ میزان اسانس، عطر و طعم است. به همین دلیل است که بسیاری از عطاری ها برای خرید گلاب عمده به این شهر می آیند. همچنین، برخی صنایع پیشرفته عطرسازی جهان به کاربرد اسانس عطر گل محمدی قمصر روی آورده‌اند.

با وجود آنکه قمصر در استان اصفهان که یک استان نسبتاً کویری در مرکز ایران است؛ اما دارای طبیعتی بسیار بکر و زیباست. بد نیست بدانید حدود 20 هزار گونه مختلف گل رز در جهان وجود دارد؛ اما عطر هیچ‌کدام به پای گل محمدی قمصر کاشان نمی‌رسد. البته همانطور که می‌دانید، عمر گل کوتاه است. فقط در فصل بهار آن هم در کمتر از 2 هفته امکان تماشای زیبایی این گل‌های رویایی و رنگارنگ وجود دارد.

جشنواره گلاب گیری قمصر

همه ساله در نیمه دوم اردیبهشت، گردشگران از سراسر ایران به کاشان و شهرستان‌های قمصر می‌آیند تا شاهد جشنواره گلاب گیری باشند. جشنواره گلاب گیری در ماه های اردیبهشت و خرداد برگزار می شود، زمانی که وارد گلستان های قمصر می شوید و عطر خوش گل را استشمام می کنید. هر ساله قمصر میزبان یکی از بزرگ‌ترین جشن‌های ایرانی به نام گلاب گیری است که در فصل بهار برگزار می شود. این مراسم از اواسط اردیبهشت ماه با شروع برداشت گل محمدی آغاز می گردد و تا اوایل خرداد ادامه دارد.

در مراسم گلاب گیری قمصر، صبح زود گروهی از اهالی شهر به گلستان های گل محمدی رفته، گل‌ها را چیده و پس از آن مراسم گلاب‌گیری را آغاز می‌کنند. این مراسم در گذشته با آداب و رسوم خاصی انجام می‌شد و با ساز و دهل و با شتر و الاغ گل‌های چیده شده را به کارگاه گلاب‌گیری می‌بردند. هنوز بخش زیادی از تولید گلاب در قمصر به‌طور سنتی در منازل و باغ‌ها انجام می‌شود. این به وضوح نشان دهنده منحصر به فرد بودن جشنواره است که عمدتاً بر جنبه های فرهنگی، هنری و اجتماعی آن متمرکز است.

جشن گلاب

جشن گلاب از جشن‌های سنتی ایرانی با قدمتی 2000 ساله (دوره ساسانی) است؛ جشنی که در آن مردم با ریختن گلاب روی یکدیگر به جشن و پایکوبی می‌پرداختند. این جشن در قمصر با نام گلابریزان شناخته می‌شود؛ در این آیین، اهالی شهر بطری‌های جواهرنشان گلاب (مینای گلاب قمصر) را به‌ عنوان پیشکش برای پادشاه می‌فرستادند و خود نیز با ریختن گلاب روی سر و بدن یکدیگر جشن می‌گرفتند.

گلاب قمصر

گلاب قمصر از گل محمدی تولید می شود، طعم بسیار متمایزی دارد و در آشپزی و شیرینی های ایرانی بسیار استفاده می شود. همچنین به عنوان عطر، در مراسم شادی و هم در عزاداری استفاده می شود. گلاب قمصر در چندین کیفیت (عیار) مختلف تولید می شود. نوعی از گلاب که بیشتر در بازار یافت می شود، در واقع گلاب 12 عیار است که با 12 کیلوگرم گل محمدی تولید می شود. گلاب سنگین معمولا با غلظت بیشتر (18 یا 24 عیار) تولید می شود.

گلاب دو آتیشه نوع مرغوبی از گلاب است که در دو نوبت گلاب گیری تولید می شود: در نوبت اول گلاب با عیار دلخواه، مثلا 20 کیلوگرم گل محمدی، با اضافه کردن 60 لیتر آب در دیگ مسی سنتی تولید می شود و در نوبت دوم گلاب گیری، همراه با 20 کیلوگرم گل محمدی جدید، 60 لیتر گلاب به جای آب داخل دیگ مسی ریخته می شود. محصول تولید شده گلاب دو آتیشه 40 عیار می شود.

اسانس مرغوب گل محمدی قمصر نیز برای صنایع عطرسازی به کشورهایی مانند فرانسه و بلغارستان صادر می شود.

تاریخ قمصر

کشف چند مسکوک در پای کوه‌های اشک در شمال شرقی قمصر، که قدمت آن‌ها به زمان هخامنشیان می‌رسد، نشانه ای است که شاید تاریخچه قمصر به آن زمان می رسد. این سکه ها دارای ضرب داریوش اول هخامنشی، ضرب دوره سلوکیان و ضرب دوره اشکانیان است که به عنوان معتبرترین سند در مطالعات بیانگر تاریخ حداقل 2500 ساله قمصر است.

از سوی دیگر این شهر راه ارتباطی به سیلک، قدیمی ترین تمدن ایران بوده و جاده ابریشم نیز از اینجا گذشته است. علاوه بر این، سد قمصر که قدمت آن به دوره سلجوقیان می رسد در نزدیکی قمصر قرار دارد از دیگر بناهای تاریخی این شهر است.

از قرن سیزدهم، کبالت در نزدیکی قمصر استخراج شد. اکسید این فلز برای استفاده به عنوان رنگدانه آبی کبالت در تزئین سفال به سراسر جهان اسلام صادر شد. در سال 1301 ابوالقاسم که از خانواده کاشی‌سازان مستقر در کاشان بود، رساله‌ای در مورد ساخت سرامیک‌های سفالی نوشت و در آن از قمصر به عنوان منبع سنگ کبالت یاد کرد. آلبرت هوتوم-شیندلر در پایان قرن نوزدهم از این روستا دیدن کرد، زمانی که قمصر «دهکده ای بزرگ و شکوفا با حدود سیصد خانه با باغ های وسیع با گل های رز خوب برای تولید گلاب بود.»

قدمت کاشت گل محمدی در قمصر به حدود 7 هزار سال پیش باز می گردد و مراسم گلاب گیری، آیینی هزار ساله است که در طول زمان با تغییراتی همراه بوده است.

آب و هوای قمصر

آب و هوای قمصر به علت ارتفاع به نسبت بالا از سطح دریا (از 1700 تا 2000 متر) و محصور بودن در بین چندین کوه و وجود باغها و درختان معتدل است. بیشترین دما در تابستان به 35 درجه می‌رسد و کمترین دمای ثبت‌شده در زمستان حدود 19- درجه است. قمصر با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، در فصل زمستان آب‌وهوای سردی دارد؛ بنابراین اگر نیمه دوم سال را برای سفر به این شهر انتخاب کردید حتما همراه خود لباس گرم داشته باشید.

بارندگی در ارتفاعات قمصر نزدیک به 2 برابر بارندگی در کاشان است و حتی نسبت به سایر ایستگاه های کوهستانی مجاور میانگین بالاتری دارد. رطوبت نسبی هوا، زمستان هایی سرد با سرمایی ملایم و تابستان هایی معتدل و آب و هوایی مطلوب و دلپذیر را در دل کویر به ارمغان آورده است.

سوغات قمصر

گلاب قمصر شهرت جهانی دارد و هر سال خانه کعبه با آن شسته می‌شود. گلاب اصل قمصر مهم ترین سوغاتی است که می توانید از این شهر خریداری کنید. اما این شهر زیبا، علاوه بر گلاب و عرقیات گیاهی سوغات دیگری هم دارد از جمله عطر گل محمدی که به کشورهای اروپایی صادر می‌شود، آلوچه یا گوجه‌سبز خشک شده، جوزقند (الگ یا نوعی هلوی پوست‌کنده خشک‌شده و پرشده با پودر بادام و هل و شکر و آرد نخودچی)، صابون محلی، قالی دست‌بافت. از سال 1398 شمسی جوزقند قمصر جز میراث ناملموس ثبت گردیده است.

از سوغاتی‌های خوراکی این شهر می‌توان به زردآلو، انواع گونه‌های گلابی، خرمالو، گیلاس، انواع سیب درختی، انواع هلو، ترشه، آلوچه‌های خشک و سبز و انواع آلوچه‌های برغانی اشاره کرد.

جاذبه های گردشگری قمصر

قمصر دارای جاذبه های فراوان طبیعی و تاریخی است. در جنوب قمصر و فراسوی روستای قزاآن یعنی کنار دشت جوره چکادی، قله ای به ارتفاع 3588 متر به نام گَرگِش قرار دارد که با پوشش برف فراوان، برای کوهنوردی و ورزش های زمستانی مناسب است. در کوه های شمال قمصر و در ابتدای دره عمیق فرفهان، چشمه آب گرم معدنی صالح به عنوان یک جاذبه گردشگری وجود دارد.

با آغاز فصل بهار و رویش شکوفه های درختان متعدد و متنوع در باغ ها و مزارع، فضایی رویایی و چشم اندازی زیبا از رنگ و عطر شکوفه های گوناگون در قمصر ایجاد می شود. از سوی دیگر، از اواسط اردیبهشت ماه تا اوایل خرداد ماه با شکفتن گل های محمدی، قمصر جلوه ای متمایز به خود می گیرد.

بافت تاریخی قمصر با شکل خاص و منحصر به فرد آن، یعنی وجود کوچه های پرپیچ و خم و تنگ به همراه خانه های قدیمی با معماری سنتی، از دیگر جاذبه های گردشگری این شهر محسوب می شود. در کنار این فضای سنتی و تاریخی، بافت جدید شهر با ویلاهای مدرن و زیبا در دل باغ های سرسبز دیدنی است.

سرای خاتون قمصر

سرای خاتون در کنار گلستان های گل محمدی قرار دارد و با معماری مدرن و اسلامی‌ در زمره مهمترین جاذبه های قمصر به ‌حساب می ‌آید. در این بنای بسیار زیبا شما می توانید از هنر گچ بری و آیینه‌کاری‌ هایی شبیه به شاه چراغ و عالی‌قاپو اصفهان بازدید کنید. این سرا در بلوار امام خمینی و در کوچه شهید ابوالفضلی قرار دارد.

سرای خاتون قمصر بنایی زیبا و شگفت‌انگیز در دل قمصر است که از معماری اصیل ایرانی ساخته شده است. در تزئینات این بنا از گره‌سازی، مقرنس‌کاری و رسمی‌بندی و در نماسازی آن نیز از نقاشی‌های اصیل ایرانی و کاهگل استفاده شده است. گچ‌بری‌های بی‌نظیر، سقف‌های مقرنس‌کاری شده، پیچیدگی‌های حیرت‌انگیز، درب‌های چوبی با گره‌های درودگری، آینه‌کاری‌ها و معماری اتاق‌ها و ایوان‌ها در مجموع اثری ماندگار و دیدنی را به‌وجود آورده که در نوع خود دیدنی است.

باغ پرندگان قمصر

باغ پرندگان قمصر، با مساحت 10 هزار هکتار، دارای پرندگانی از 17 کشور جهان است. در ورودی بلوار اصلی قمصر می توانید باغ پرندگان را مشاهده کنید.

خانه احسانی ‌ها

بافت قدیم قمصر با وجود خانه تاریخی احسانی ها، از دیگر جاذبه های گردشگری این شهر است. خانه احسانی‌ ها با بیش از 200 سال قدمت از خانه‌ های اعیانی قمصر کاشان است. این خانه به نوعی خانه ییلاقی خانواده بوده و ایوان باشکوهی دارد.

این خانه به عنوان قدیمی ترین و باشکوه ترین خانه اعیانی قمصر در سال 1215 هجری قمری با تنوع در طرح و کیفیت معماری، به سبک ییلاقی، با وسعت زیاد و ایوان های باشکوه، در طبقات چندگانه و بر اساس مصالح و ویژگی های محلی بنا شده است. مستوفی الممالک قاجار طی سفر به قمصر در این خانه ها سکونت داشته است. ملامحسن فیض کاشانی نیز در این خانه سکونت داشته است.

کاروانسرای شاه عباسی قمصر

از جمله جاذبه های برجسته و آثار مهم تاریخی قمصر کاروانسرای عباسی است. این کاروانسرا از مجموعه کاروانسراهای دوران شاه عباس صفوی است که در فاصله دو کیلومتری از شهر قمصر و در مسیر راه قهرود-اصفهان بنا شده است. تعمیر و بازسازی بنا در دوره های مختلف باعث شده است همچنان به عنوان یک جاذبه مهم و زیبا در کاشان شناخته شود.

کاروانسرایی که گفته می‌شود پادشاهان بزرگی چون شاه عباس در آن به آموزش و سخنرانی سربازان مشغول بودند. کاروانسرای شاه عباسی در مسیر یکی از مهم‌ترین شاهراه‌های تاریخی ایران در آن دوره قرار داشته و به همین دلیل، کمک بسیاری به کاهش انزوای قمصر و رشد آن در زمینه‌های مختلف تاریخی، اجتماعی و فرهنگی کرده است. این کاروان‌سرا پلان مربعی شکل از نوع چهار ایوانی با چهار برج در چهار کنج دارد.

موزه گلاب

موزه گلاب را می‌توان از مهم‌ترین مکان های دیدنی قمصر دانست. همان طور که می‌دانید، قمصر کاشان به پایتخت گلاب‌گیری ایران شهرت دارد. بر اساس اسناد تاریخی، قدمت گلاب‌گیری در این شهر به حدود هزار سال پیش بازمی‌گردد. گلاب گیری بخشی از فرهنگ مردم قمصر به حساب می‌آید. به همین خاطر موزه‌ای با نام موزه گلاب در قمصر کاشان بنا شده است که می‌توانید با حضور در آن، شناخت کامل و کافی درباره مراسم گلاب‌گیری در قمصر پیدا کنید.

موزه گلاب قمصر تنها موزه گلاب خاورمیانه است که در یک خانه تاریخی به نام خانه ذاکری با قدمتی از دوره قاجار بنا شده است. در این موزه با وسعت 500 متر مربع انواع وسایل گلاب‌گیری قدیمی تا امروزی، تصاویر مستند تاریخی و راهنمای گلاب‌گیری به نمایش گذاشته شده‌اند.

چشمه آب صالح

یکی از جاذبه‌های طبیعی قمصر چشمه آب صالح است که در مسیر رودخانه فرفهان واقع شده است. این چشمه از ارتفاع 300 متری کوه کمر اشک سرچشمه می‌گیرد و دارای آبی گوارا و معدنی است. در اطراف این چشمه شریان‌ها و جوی‌های آب جاری شکل گرفته‌اند که به طبیعت کوهستانی این منطقه جلوه‌ی زیبایی بخشیده‌اند. در فصل زمستان نیز با وجود برف و سرمای هوا، آب این چشمه یخ میزند و منظره‌ی زیبایی را به‌وجود می‌آورد که در نوع خود دیدنی است.

سد تاریخی شیخ بهایی قمصر

در 5 کیلومتری قمصر بر روی رودخانه قمصر و به سمت جلگه کاشان سدی ساخته ‌شده است که به دوره سلطان جلال‌الدین ملکشاه سلجوقی باز می‌گردد. هرچند این سد در دوره های بعد تخریب شد، اما در دوره صفوی بازسازی شده است. این سد که از دیوارهایی بزرگ و مخزنی پرحجم برخوردار است، مورد توجه سازمان گردشگری است.

این سد که با سنگ و ساروج ساخته شده، در بین تمام سدهای قدیمی ایران تنها سدی است که دارای دو راه پله برجی در بدنه خود است. موقعیت مکانی آن در پایین ترین نقطه قمصر، یعنی پایین دست محله فرفهان است و در اثر سیلاب های متعدد، خاصه سیل سال 1335 از رسوبات پر شده و امروز غیر فعال است.

در مسیر راه سد در چند صد متری قبل از آن، سنگی عظیم در بستر دره فرفهان مشاهده می شود. این سنگ که از حجمی معادل 300 مترمکعب برخوردار است که در سال 1335 در اثر سیل از مجموعه رسوبات سنگی چشمه آب گرم صالح کنده شده و حدود 5 کیلومتر جا به جا شده است. در حقیقت اندازه و حجم فوق العاده سنگ، عظمت و قدرت سیل سال 1335 را گواهی می دهد که توانسته است تکه ای به این بزرگی را از کوه کنده و در این مسافت طولانی حمل کند.

قله گَرگِش

گرگش قله‌ای از رشته کوه‌های کرکس است که با ارتفاع 3600 متر در جنوب غرب قمصر واقع شده است.. مسیرهای متنوعی جهت صعود به این قله وجود دارد و در مسیر صعود نیز چشمه‌های متعدد و پرآبی همچون چشمه کبیر و درختان سرسبز به چشم می‌خورند. بر فراز قله نیز رصد خانه ملی ایران واقع شده است. نام این قله از واژه گرگش به معنای «بام کاشان» برگرفته شده و با صعود بر فراز آن می‌توانید مناظر شگفت‌انگیز شهر قمصر را از بالا نظاره کنید.

خانه یا سوراخ وروو

سوراخ وروو در واقع خانه‌ای تاریخی است که در روستای مسلم آباد (گبرآباد قدیم) و در ارتفاع 60 متری از رودخانه قهرود قرار دارد. گفته می‌شود که برخی از مشهورترین راهزنان دوره قاجار در این خانه زندگی می‌کردند؛ خانه‌ای که امروز گردشگران بسیاری از آن دیدن می‌کنند. خانه وروو با معماری منحصربه‌فرد، به‌شکل حفره‌ای در دل کوه است؛ به همین دلیل به سوراخ وروو شهرت دارد.

به گفته اهالی، راهزنی به نام وروو در گذشته‌های بسیار دور در این مکان سکونت داشته و از آن به‌عنوان پایگاهی برای کنترل و غارت کاروان‌ها استفاده می‌کرد؛ زیرا این خانه بر مسیر کاروان‌رو اصفهان به کاشان مشرف بوده است.

حمام تاریخی کوچه خورد

حمام کوچه خورد از جمله آثار تاریخی ارزشمندی است که در محله بالا و در نزدیکی چنار تنومند کوچه خورد است. هر چند تاریخ دقیق ساخت این بنا مشخص نیست، با در نظر گرفتن سبک معماری و طرح نقشه بنای آن می توان گفت مربوط به قبل از دوره قاجار است، زیرا شبیه حمام خان در بازار کاشان است که در دوره زندیه احداث شده است. این بنای تاریخی زلزله سال 1192 هجری قمری را از سر گذرانده است. بر خلاف عموم بناهای تاریخی قمصر این حمام در مکانی خارج از مسیر سیلاب قرار داشته و از گزند حوادث محفوظ مانده است.

درخت چنار 1000 ساله

چنار تنومند مسجد جامع قمصر با محیط 15 متری آن با قدمتی بیش از 1000 سال و همچنین چنار تنومند کوچه خورد در محله بالا به عنوان نقاط عطفی در تاریخ کهن قمصر مورد توجه است.

مسجد جامع قمصر یکی از اماکن مذهبی و تاریخی قمصر است که در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده. بنای این مسجد به شیوه معماری سنتی ساخته شده و بدون گنبد و مناره است. قدمت این مسجد با توجه به سبک معماری آن به دوران قبل از صفویه باز می‌گردد. مسجد جامع قمصر دارای یک صحن مستطیلی شکل است که در قسمت جنوبی و شرقی آن شبستان‌های ستون‌دار و در قسمت‌های شمالی و غربی آن نیز ایوان‌ها و صفه‌ها واقع شده‌اند. در قسمت ورودی حیاط آن نیز یک درخت چنار 1000 ساله به همراه یک حوضچه زیبا به چشم می‌خورد که در نوع خود دیدنی است.

امامزاده پیر داوود (ع)

این امامزاده در خیابان ولی ‌عصر واقع ‌شده و مشرف ‌به باغ ‌های سرسبز قمصر است. گنبد مخروطی شکل و کاشی‌ کاری ‌های فیروزه ‌اى به همراه چهار ایوان بیش از 700 سال قدمت دارند و به دوره سلجوقیان باز می گردند.

با توجه به نوع معماری امامزاده پیر داوود (ع)، به احتمال زیاد این بنا حدود 700 سال عمر دارد و در دوره سلجوقیان در زمینی به مساحت هزار متر مربع ساخته شده است.